ಕನ್ನಡಿಗರು ತಯಾರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಉಕ್ಕು

– ರಗುನಂದನ್.

ಇಂಡಿಯಾದಲ್ಲಿಯೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು (41%) ಕಬ್ಬಿಣ ಅದಿರಿನ ಗಣಿಗಳು ಕರ್‍ನಾಟಕದಲ್ಲಿವೆ. ಬಳ್ಳಾರಿ ಮತ್ತು ಹೊಸಪೇಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಮಟಯ್ಟ್ ಅದಿರು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ದೊರೆತರೆ ಕುದುರೆಮುಕದಲ್ಲಿ ಮಾಗ್ನಟಯ್ಟ್ ಅದಿರು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ.

ಬ್ರಿಟೀಶರ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಬಳ್ಳಾರಿಯಲ್ಲಿ ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕಾಗಿ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವುದು ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಂದಿಗೆ ಗೊತ್ತಿರುವಂತದ್ದೆ . ಇದಕ್ಕೂ ಮುಂಚೆ ಇಲ್ಲಿ ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತೆ? ಕಬ್ಬಿಣದ ಅದಿರನ್ನು ಅಗೆದು ಅದರಿಂದ ಉಕ್ಕನ್ನು ತಯಾರಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆ? ಒಂದು ಮೇಲ್ಮಟ್ಟದ ವಸ್ತುವಾದ ಉಕ್ಕನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ಕಲೆಯನ್ನು ಕರಗತ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದರೇ ಕನ್ನಡಿಗರು? “ಸ್ಟೀಲ್” ಎಂಬ ಇಂಗ್ಲಿಶ್ ಪದಕ್ಕೆ ಉಕ್ಕು ಎಂಬ ಅಚ್ಚಕನ್ನಡ ಪದ ಬಂದದ್ದಾದರೂ ಹೇಗೆ?

ಮೊದಲು ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೂ(iron) ಉಕ್ಕಿಗೂ(steel) ಏನು ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳೋಣ
ಅದಿರುಗಳಾದ ಮಾಗ್ನಟಯ್ಟ್ ಮತ್ತು ಹೆಮಟಯ್ಟ್ ಗಳನ್ನು ಅಗೆದ ಮೇಲೆ ಅವುಗಳನ್ನು ಚೊಕ್ಕಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕಬ್ಬಿಣದ ಜೊತೆ ಇರುವ ಆಕ್ಸಯ್ಡ್(oxide) ಅನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿದರೆ ಅಚ್ಚಕಬ್ಬಿಣ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಅಚ್ಚಕಬ್ಬಿಣವನ್ನು ಹಾಗೆಯೇ ಬಳಸಲು ಆಗದು. ಅದಕ್ಕೆ ಕೊಂಚ ಕರಿಯನ್ನು(carbon) ಸೇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಎಶ್ಟು ಕರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎನ್ನುವುದರ ಮೇಲೆ ಅದನ್ನು ಉಕ್ಕು ಇಲ್ಲವೇ ಕಬ್ಬಿಣ ಎಂದು ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದು. ನೂರ್‍ಕೆ 2 ಕ್ಕಿಂತ ಕಮ್ಮಿ ಇದ್ದರೆ ಉಕ್ಕು ಮತ್ತು 2-6.67% ಇದ್ದರೆ ಕಬ್ಬಿಣ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.

6.67% ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕರಿಯನ್ನು ಬಳಸಿದರೆ ಕಬ್ಬಿಣವು ಗಡಸಾಗಿ(brittle) ಒಡೆದು ಹೋಗುವ ಸಾದ್ಯತೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಉಕ್ಕಿಗೆ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ವಿಶಿಶ್ಟತೆಗಳಿದ್ದು ಅವುಗಳನ್ನು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಕೆಲಸಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಉಕ್ಕು ಮತ್ತು ಕಬ್ಬಿಣದ ನಡುವಿನ ಎಡೆಯನ್ನು ತೋರುವ ಚಿತ್ರ

ಹೆಚ್ಚು ಕರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕಾರಣ ಕಬ್ಬಿಣವು ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿ,ಬಿರುಸಾಗಿ ಮತ್ತು ಗಡಸಾಗಿಯೂ ಇರುತ್ತದೆ(hard,strong and brittle). ಆದರೆ ಕಡಿಮೆ ಕರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಉಕ್ಕು ಕಬ್ಬಿಣಕ್ಕಿಂತ ಕೊಂಚ ಕಡಿಮೆಯೇ ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿ, ಸುಳುವಾಗಿ ಬಾಗುವಂತೆ(ductile)ಯೂ ಮತ್ತೆ ಬಲವಾಗಿಯೂ(tough) ಇರುತ್ತದೆ. ಕಬ್ಬಿಣವನ್ನು ಊದು ಕುಲುಮೆಯಲ್ಲಿ (blast furnace) ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆಮೇಲೆ ದೊರೆತ ಕಬ್ಬಿಣದಲ್ಲಿ ಕರಿಯನ್ನು 2% ಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿ ಬೇರೆ ಬಗೆಯ ಕುಲುಮೆಗಳಲ್ಲಿ ಉಕ್ಕನ್ನು ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಮೇಲೆ ಹೇಳಿದ ತಯಾರಿಕೆಯ ಬಗೆಯೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಯೂರೋಪಿನವರಿಂದ ಕಲಿತದ್ದು. ಅವರು ನೆಲೆಗೊಳಿಸಿದ ಕುಲುಮೆಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಬಗೆಯ ತಯಾರಿಕೆಯನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು.
ಆದರೆ ಇದಕ್ಕೂ ಮುಂಚೆ ಇಂಡಿಯಾದಲ್ಲಿ ಉಕ್ಕನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ಕಲೆ ನಮ್ಮ ಮಂದಿಗೆ ತಿಳಿದಿತ್ತು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಸಾಕಶ್ಟು ಸಾಕ್ಶಿಗಳು ಸಿಗುತ್ತವೆ. ಆ ಉಕ್ಕು ಬರಿ ನಮ್ಮ ನೆಲದಲ್ಲದೆ ಹೊರ ನಾಡುಗಳಿಗೂ ಕಳುಹಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಎಂಬುದನ್ನು ಹಿನ್ನಡವಳಿ ಅರಿಗರು ತಿಳಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿರುವ ತುಕ್ಕು ಹಿಡಿಯದ ಕಬ್ಬಿಣದ ಕಂಬದ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಂದಿಗೆ ತಿಳಿದೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನನ ಕತ್ತಿಯ ಬಗ್ಗೆಯೂ ನಾವು ಕೇಳಿರುತ್ತೇವೆ. ಹಾಗಾಗಿ ನಮ್ಮ ಮಂದಿಗೆ ಉಕ್ಕನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ಕಲೆ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಕರಗತ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದರು ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಯಬಹುದು.

ಏನಿದು wootz steel ?
Wootz steel ಎಂಬ ಉಕ್ಕಿನ ಬಗ್ಗೆ ಇಂಡಿಯಾ ಅರಿಮೆ ಕಲಿಕೂಟದ (Indian Institute of Science, Bengaluru) ಶಾರದಾ ಶ್ರೀನಿವಾಸನ್ ಮತ್ತು ಶ್ರೀನಿವಾಸ ರಂಗನಾತನ್ ಎಂಬುವರು ಹೆಚ್ಚಿನ ಅರಕೆ ಮಾಡಿ ಒಂದು ಹೊತ್ತಗೆಯನ್ನು ಹೊರತಂದಿದ್ದಾರೆ. ಯೂರೋಪಿಯನ್ನರು 17ನೇ ನೂರೇಡಿನ ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲಿ ತೆಂಕಣ ಇಂಡಿಯಾದಲ್ಲಿ ಕೋವೆಯ ಹೊಲಬಿನಿಂದ (crucible process) ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಉಕ್ಕಿನ ಬಗ್ಗೆ ತಮ್ಮ ಬರಹಗಳಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ’ಉಕ್ಕು’ ಎಂಬ ಪದ ಅವರ ಬಾಯಿಯಲ್ಲಿ Wootz ಎಂದು ಮಾರ್‍ಪಾಟಾಗಿದೆ. ಬ್ರಿಟೀಶರ ಆಳ್ವಿಕೆ ಮತ್ತು ಹಿಡಿತ ಹೆಚ್ಚಾದಾಗ ಈ ಬಗೆಯ ಉಕ್ಕನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವ ಹೊಲಬು ಬರು-ಬರುತ್ತಾ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ಆಮೇಲೆ ಪೂರ್‍ತಿಯಾಗಿ ನಿಂತುಹೋಯಿತು. ನಂತರ ಅವರ ಬಗೆಯ ತಯಾರಿಕೆಯನ್ನೇ ನಾವು ಪಡೆದು ಈಗ ಅದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಉಕ್ಕನ್ನು ತಯಾರಿಸುತ್ತಿದ್ದೇವೆ.

ಮೊದಲನೇ ಮತ್ತು ಎರಡನೇ ಮಿಲೇನಿಯಮಿನಲ್ಲಿ ಡಮಾಸ್ಕಸ್ ಕತ್ತಿಗಳು ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದವು. ಅವುಗಳ ತಯಾರಿಕೆಗೂ ತೆಂಕಣ ಇಂಡಿಯಾದ Wootz steel ಅನ್ನೇ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂದು ಅರಿಗರು ಅನಿಸಿಕೆ ಪಡುತ್ತಾರೆ. 17, 18 ಮತ್ತು 19 ನೇ ನೂರೇಡಿನಲ್ಲಿ ತೆಂಕಣ ಇಂಡಿಯಾವನ್ನು ಸುತ್ತಾಡಿದ ಕೆಲವು ಯೂರೋಪಿಯನ್ನರು ಈ ಉಕ್ಕಿನ ಉಂಟುಮಾಡುವಿಕೆ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಬುಚಾನನ್ ಎಂಬುವರು 1800ರಲ್ಲಿ ಚನ್ನಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ತಾವು ನೋಡಿದ ಕುಲುಮೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.

ಈ ಉಕ್ಕನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಲು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ ಹೊಲಬು ಯಾವುದು?
ಮುಂಚೆ ಹೇಳಿದಂತೆ ಈ ಬಗೆಯ ಉಕ್ಕನ್ನು ಕೋವೆಯ ಹೊಲಬಿನಿಂದ (crucible process) ಉಂಟುಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ’ಕೋವೆ’ ಎಂದರೇನು? ಕೆಳಗಿನ ಚಿತ್ರವನ್ನು ನೋಡಿರಿ. (ಒಳಗೆ ಕೆಂಪಾಗಿ ಬಟ್ಟಲಿನಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿರುವುದೇ ಕೋವೆ).

ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಈ ಕೋವೆಯನ್ನು ಜೇಡಿನಿಂದ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ತುಂಬಾ ಎತ್ತರದ ಬಿಸಿಮಟ್ಟವನ್ನು ತಡೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಕಾರಣ ಇದನ್ನು ಜೇಡಿನಿಂದ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕೋವೆಯಲ್ಲಿ ಕಬ್ಬಿಣದ ಅದಿರನ್ನು ಕರಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅದು ಒಂದು ಬಿಸಿಮಟ್ಟವನ್ನು ಏರಿದ ಮೇಲೆ ಕಬ್ಬಿಣದೆರಕವಾಗಿ(molten iron) ಮಾರ್‍ಪಾಟುಗುತ್ತದೆ. ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಉಳಿದ ಎರಕವು ಉಕ್ಕುತ್ತದೆ (boils) ಆದ್ದರಿಂದ ’ಉಕ್ಕು’ ಎಂಬ ಪದ ಬಂದಿದೆ ಎಂದು ಶ್ರೀನಿವಾಸನ್ ಮತ್ತು ರಂಗನಾತನ್ ತಮ್ಮ ಅರಕೆಹಾಳೆಯಲ್ಲಿ (research paper) ತಿಳಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಗುಲ್ಬರ‍್ಗದಲ್ಲಿ ದೊರಕಿದ ಕೆಲವು ಬಳಸಿದ ಕೋವೆಗಳು (ಕ್ರುಪೆ: ಸಿ. ಎಸ್. ಸ್ಮಿತ್)

Wootz Steel – ಇದರ ವಿಶೇಶತೆ ಏನು ?
ಉಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಬೇಕಾದಶ್ಟು ಬಗೆಗಳಿವೆ. ಈ wootz steel ಕಡು ಹೆಚ್ಚು ಕರಿ ಉಕ್ಕು (Ultra High Carbon Steel) ಎಂಬ ಬಗೆಗೆ ಸೇರುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ 1-2% ಕರಿ ಇರುತ್ತದೆ. ಈಗ ಹೊಚ್ಚಹೊಸ ಜಲ್ಲಿಯರಿಮೆ(Modern metallurgy)ಯ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ನೋಡಿದರೆ ಇದನ್ನು ಒಂದು ಮುಂದುವರೆದ ವಸ್ತುವೆಂದು(Advanced Material) ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು. ಜಲ್ಲಿಯರಿಮೆಯಲ್ಲಿ ಜಲ್ಲಿ(ಲೋಹ)ಯನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಉಜ್ಜಿ ನುಣುಪಾಗಿ ಕನ್ನಡಿಯಂತೆ ಮಾಡಿ ಅದನ್ನು ಸೀರುತೋರ್‍ಪುಕ(microscope)ದಲ್ಲಿ ನೋಡುವುದು ವಾಡಿಕೆ. ಹಾಗೆ ನೋಡಿದಾಗ ಅದರ ಕೆಲವು ಪರಿಚೆಗಳು ಚೆನ್ನಾಗಿ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ.

ಕೊನೆ ಹನಿ – ಕನ್ನಡ ಬೀಡು ಚಿನ್ನದ ಬೀಡೊಂದೆ ಅಲ್ಲದೇ ಕಬ್ಬಿಣದ ಬೀಡು ಕೂಡ ಆಗಿದೆ. ಕರ್‍ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲದಿರುವುದು ಏನು ಇಲ್ಲ. ನಮ್ಮ ನೆಲ ನೀರು ಮತ್ತು ಅದಿರು ಸಂಪತ್ತನ್ನು ನಮ್ಮ ಮಂದಿಯ ಮತ್ತು ನಾಡಿನ ಏಳಿಗೆಗೆ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಜಾಣ್ಮೆಯನ್ನು ಮುಂದಿನ ತಲೆಮಾರಿಗೆ ತಿಳಿಸಿಕೊಡಬೇಕಿದೆ. ಬಡಗ ಕರ್‍ನಾಟಕದ ಗುಲ್ಬರ್‍ಗದಲ್ಲಿ ಉಕ್ಕನ್ನು ತಯಾರಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಬಳಸಲಾದ ಕೆಲವು ಕೋವೆಗಳ ಚಿತ್ರ ಕೆಳಗೆ ಕೊಡಲಾಗಿದೆ.

ಮಾಹಿತಿ ಸೆಲೆ: Wootz Steel : An advanced material of the ancient world. Sharada Srinivasan and Srinivasa Ranganathan. Iron and Steel Heritage of India, ATM 97, pp 69-82.